Койгунак

(Салчак Чанзан  ыткан)

  Шыяан ам. Ажы-төлү, азыраан малы чок Мөге-Сарыг ашак хоор чонун кезип колданып-диленип, хонук эрттирип чораан иргин. Ашак бир-ле хүн ийи хемниң белдиринге, ийи оруктуң баштажыынга оруктан улуг тулуп хап тып ап-тыр. «Мооң иштинде кандыг мындыг орук олчазы чүве боор?» — дээш, божуу дүрген барып бөөшкүнүн чеже кааптарга, аксын-дижин шаарарткан аш көк Бөрү үне халааш:
  — Ага! Сен кулугурну маңаа үзе-чаза соп, дамды хан-даа арттырбайн чигеш, бир хогланыр хүнүм келди! — дээн-дир эвеспе.
Ашак корткаш, чүү-даа дээр аайын тыппайн:
  — А-дыр, а-дыр! Далашпайн көрүңер. Аандан бээр, кежээден бээр чип көрүңер! — деп алгырган.
Бөрү тургаш:
  — Ындыг-дыр че, харын. Албыкканым бичии читсин — деп, хүнче көрүп, хүлүмзүрээн.
Дүъш эрте дүжүп чорда, аштаан Бөрү: «Чиир өйүм кел­ди!» — дээш, ашактан салдынмастай-ла берген. Ашак биле Бөрү ол-ла чоруп олурарга, орукта бир улуг Шары оъттап турган.
Аңаа келгеш, ашак:
— Бо Бөрү орукка тулуп иштинге дуй баглаттырган чыдырда, мен амы-тынын ап уштуп каарымга, мени чиир мен дээр-дир, ол шын бе? Бистиң чаргывысты чарып берип көр, төрээн! — дээн.
Шары олура:
— Силерниң чаргыңарны мен чарып шыдавас-тыр мен, Бөрүнүң тынын кижи ап чораанын кым көрген! Бо арыгда ак Кодан бар, аңаа барып чаргылдажыңар — деп-тир оо.
Ашак биле Бөрү база-ла эдержип алгаш чоруп каан. Коданның тывылбазы-даа кончуг. Бөрүнүң аштааны-даа кедерээн. Ашакты ам-на чиир деп белеткенип турда, ак Коданы-даа дөө арыг кыдыында тээреңгийлеп бар чыткан.
Ашак Коданны кыйгырып алгырган:
  — Ой-о-о! Койгунак! Бистиң чаргывысты үзүп көр, төрээн!.. Кодан чедип келгеш:
  — Ол чүү кандыг ужурлуг чаргыл? — дээн иргин. Ашак чугаалаан:
  — Орукка кел чыдарымга, аксын бооп каан улуг тулуп чыткан. Аксын чежиптеримге, бо Бөрү үнүп келгеш, мени чиир дей берди. Бо мени чиир хамаанчок, мооң амызын мен алган мен — деп, ашак чаргылдажып туруп-тур.
  Кодан ону дыңнааш, ашак биле Бөрүнү тулуп хаптың чыт­кан черинче эдерткеш чорупкан. Тулупка чедип келгеш, Кодан:
  — Тулуп каяа чытты?— деп айтырган. Ашак айтып берген. Бөрүнү айтырган:
— Сен канчаар чыттың?
— Тулуптуң иштинге чыттым.
— Канчап алгаш чыттың, тулупче дедир кирип көргүс? — дээрге, Бөрү тулупче кире берген.

— Оон канчап каан-дыр? — деп, Кодан ашактан айтырган.
— Аксын бооп каан чорду.
— Канчаар бооп каан-дыр, ол хевээр баглап көрем? — дээн.
Ашак тулуптуң аксын бооп каан.
Кодан тургаш:
   — Чаа, чаргыңар ол-дур, чарып кагдым: Бөрү тулувунга чытсын, силер орууңар-биле чорууңар бүдүрүп чоруптуңар — деп-тир.

— Менди-чаагай — дээш, Кодан-даа арыгже майыжаңнадыр халып кире берген. Ашак базып чоруй барган. Бөрү тулуп иштинге чыда, дора өлген чүвең иргин.